TÜRKİYE’DEKİ DARBELERE İDEOLOJİK YAKLAŞIM

Özet

İdeoloji, insanlara yön vermeye yarayan düşünceler sistemidir. Bu özelliğiyle ideolojinin, otoritenin meşrulaştırılmasına hizmet ettiğini söylenebilir. Bu noktada pozitivizmin etkisiyle laisizm/sekülarizm ve milliyetçilik, Osmanlı’nın son döneminde ve Cumhuriyet’in kuruluşunda önemli etkileri olan ideolojiler olmuştur. Cumhuriyet’in ilk döneminde bu ideolojik perspektife uygun politikalar/stratejiler, uygulamalar ve reformlar hayata geçirilmiştir. Bunun yanı sıra laisizm, sekülarizm ve milliyetçilik, aynı zamanda darbe süreçlerinde toplum dizaynında başvurulan ideolojik yaklaşımlar olmaktadır. Bu nedenle denilebilir ki darbelerin tarihsel, sosyolojik ve siyasal nedenlerinin yanında bir de ideolojik nedeni bulunmaktadır. Darbe süreçlerinde ideolojik yaklaşım üzerinden birtakım stratejiler/politikalar aktive edilmiştir. Nitekim darbeciler, toplumsal destek almada ve toplumu mobilize etmede ideolojik yaklaşıma ihtiyaç duyabilmektedir. Darbeciler, bu ideolojik yaklaşıma uygun olan argüman ve gerekçeleri topluma sunarak siyasal ve toplumsal meşrûiyet kazanmaya çalışabilmektedir. Bu yönüyle ideoloji, darbelerin backgroundunda önemli etkiler barındırdığı söylenebilir.

Stratejilerini etkisinde kaldıkları ideolojik yaklaşımlar üzerine bina etmeye çalışan darbeciler, darbe süreçlerinde buna uygun pratikler geliştirdiklerini söylemek mümkündür. Örneğin darbe süreçlerinde laisist/sekülarist yaklaşımın etkisiyle İmam Hatip Okulları’nın kapatılması, sınırlandırılması ve bu okulların müfredatının laikliğe uyumlu hale getirilme çabaları, başörtüsünün başta kamusal ve eğitim alanı olmak üzere baskılanması ve kısıtlanması, muhafazakâr/dindar kitlelere hitap eden siyasi partilerin darbe ile düşürülmesi veya anayasa vasıtasıyla kapatılması, yine bu süreçlerde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın üst kadrolarına asker kökenli kişiliklerin atanmasıyla din işlerinin denetim altına alınma çabaları bunlardan bazılarıdır. Bu yönüyle darbe süreçlerinde gerçekleştirilen laisist/sekülarist din politikaları ve uygulamalarıyla dindar/muhafazakâr kesimlere yönelik baskılanmalar gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle darbelerin ardında ideolojik yaklaşımlar veya etkilenmeler bulunabilmektedir.

Çalışma, söz konusu ideolojileri sosyolojik bir perspektifle ele almayı hedeflemektedir.