Osmanlı Devleti’nde Mülkiyet Hukukuna Genel Bir Bakış
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.18010711Anahtar Kelimeler:
Osmanlı Devleti, Mülkiyet Hukuku, Arazi Mülkiyeti, Miri Arazi, TımarÖzet
Her hukuk sistemi mülkiyet hakkının kapsamı ve niteliği hakkında farklı anlayışlar benimsemiştir. Bir toplumun sosyal, ekonomik, idari ve siyasi yapısını anlamak için o toplumun mülkiyete bakışını, hukuk sistemindeki mülkiyete ilişkin düzenlemelerini ve uygulamalarını incelemek son derece önemlidir. Osmanlı Devleti’nde mülkiyet anlayışı, İslam hukuku çerçevesinde şekillenmiş ve kişilere mülkiyet hakkı tanınmıştır. Bununla birlikte, özellikle başta miri arazi olmak üzere, arazi mülkiyetinde, örfi hukukun da önemli yer tuttuğu görülmektedir. Osmanlı arazi rejimi esas olarak miri arazi ve onun işletim sistemi olan tımar sistemi üzerine kurulmuştur. Osmanlı Devleti’nin benimsediği miri arazi rejimi, onu diğer devletlerin hukuk sistemlerinden özgün kılan düzenlemelere sahip olduğu gibi toplumun sosyal, ekonomik, idari ve siyasi yapılanması ile iç içe geçmiş önemli bir yapıyı da ifade eder. Tımar sistemi doktrinde genellikle Avrupa’daki feodal düzen ile kıyaslanmaktadır. Ancak, feodal yapılanmaların en önemli sebebi olan merkezi otorite yokluğunun aksine, Osmanlı Devleti’nde çok güçlü bir merkezi otorite hakim olmuştur. Ayrıca iki sistem arasında esaslı farklılıklar bulunmaktadır.
İndirmeler
Referanslar
Acun, F. (2002). Klasik Dönem Eyalet İdare Tarzı Olarak Tımar Sistemi ve Uygulaması. Türkler, 9: 899-908.
Akgündüz, A., Öztürk, S. (1999). Bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
Arcak, A., İmsel, T. (1970). Mer'a ve Yayla Davaları Köy Orta Malları İdari Sınır Anlaşmazlıkları. Ankara: Güneş Matbaacılık.
Arıcanlı, Tosun. (1998). 19. Yüzyılda Anadolu’da Mülkiyet. Toprak ve Emek Keyder, Ç., Faruk, T. (Der.) Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım. Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İçinde 15-33.
Avcı, M. (2023). Türk Hukuk Tarihi. (12. Bası). Ankara: Adalet Yayınevi.
Aydın, A. (2009). Türk Hukuk Tarihi. (7. Baskı). İstanbul: Beta.
Aydın, H. V. (2015). Tımar Sisteminin Kaldırılması Süreci ve Bazı Değerlendirmeler. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 12(12): 65-104.
Aydoğdu, M. (2015). Ortaçağ Feodal Mülkiyet Anlayışı ve Osmanlı Hukukundaki Toprak Sisteminin Türk Hukukundaki Tarımsal İşletmelerin Mirasçılara Özgülenmesine Etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(2): 1-26.
Barkan, Ö. L. (1973). Feodal Düzen ve Osmanlı Timarı: Türk İktisat Tarihi Semineri 8-10 Haziran 1973. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Barkan, Ö. L. (1980). Türkiye’de Toprak Meselesi: Toplu Eserler 1. İstanbul: Gözlem Yayınları.
Cin, H. (1969). Miri Arazi ve Bu Arazinin Özel Mülkiyete Dönüşümü. Ankara: Sevinç Matbaası.
Cin, H. (1943). Osmanlı Toprak Hukukunda Miri Arazînin Hukukî Rejimi ve Bu Arazinin TMK. Karşısındaki Durumu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(1): 746- 789.
Cin, H. (1978). Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Cin, H., Akgündüz, A. (1990). Türk İslam Hukuk Tarihi 2. Cilt. İstanbul: Timaş.
Cin, H., Akyılmaz, G. (2000). Feodalite ve Osmanlı Düzeni. (İkinci Baskı). Adana: Güney Matbaası.
Cin, H., Akyılmaz, G. (2017). Türk Hukuk Tarihi. (9. Baskı). Konya: Sayram Yayınları.
Çalış, H. (2012). Eşya Hukuku. Türcan, T. (Der.). İslam Hukuku: El Kitabı. Ankara: Grafiker.
Dalgın, N. (1999). İslam Hukukuna Göre Satım Sözleşmesi Açısından Mal Kavramı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(11): 97-128.
Dalkılınç, İ. (1998). İbn-i Haldun'un Mülkiyet Anlayışı. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, 25(1): 70-90.
Debbaoğlu, A. (1979). İslam İktisadına Giriş. Dergah Yayınları.
Demir, F. (2012). İslam Hukukunda Mülkiyet ve Servet Dağılımı. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Divitçioğlu, S. (1981). Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu. Sermet Matbaası.
Ekinci, E. B. (2012). Osmanlı Hukuku. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
Erdost, M. İ. (1984). Osmanlı İmparatorluğunda Mülkiyet İlişkileri. Ankara: Onur Yayınları.
Eren, F. (1987). Osmanlı Dönemi Vakıfları. Vakıf Haftası Dergisi, 5: 195-201.
Hacak, H. (2005). İslam Hukuk Düşüncesinde Özel Mülkiyet Anlayışı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29(2): 99-120.
Hacak, H. (2003). Mal. İslam Ansiklopedisi. 27: 461-465. chrome extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/27/C27008988.pdf, (erişim tarihi 23.08.2025).
Hacak, H. (2020). Mülkiyet. İslam Ansiklopedisi. 31: 541-546. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/31/C31010328.pdf, (erişim tarihi 30.09.2025).
İlhan, C. (2011). Mecelle. Ankara: Yetkin Yayınları.
İnalcık, H. (1998). Çiftliklerin Doğuşu: Devlet, Toprak Sahipleri ve Kiracılar. Keyder, Ç., Tabak F. (Der.) Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım: İçinde 15-33. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
İnalcık, H. (2014). Devlet-i Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
Kanunname-i Arazi, 07.07.1274, Takvimi Vakayi Tarihi: 09.10.1274, Takvimi Vakayi Numarası: 562, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.tmder.org.tr/depolama/2024/12/FILE_BEF5A1-A573D8-9D1D15-3F313D-B99D36-2069CC.pdf (erişim tarihi 02.10.2025).
Kenanoğlu, M. (2020). Mülk. İslam Ansiklopedisi, 31: 539-540. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/31/C31010326.pdf (erişim tarihi 30.09.2025).
Kılıç, R., Demirçelik, M. (2011). Mülkiyet Kavramının Tarihsel Gelişimi Sürecinde Ortaçağ ve Reform Hareketi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30: 181-190.
Kılıçbay, M. A. (1982). Feodalite ve Klasik Dönem Osmanlı Üretim Tarzı. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
Knapp, V. (1976). International Enclopedia of Comparative Law. Volume I, Hague: Brill.
Padel, W., Steeg, L. (1965–1966). Zamanaşımı. Cin, H. (Çeviren). Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22-23 (1-4): 815-821.
Sütken, E. (2016). Roma Mülkiyetinde Mancipatio’nun Yeri ve Önemi, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 7(27): 467-492.
Şahin. C. (2012). Osmanlı Toprak Sistemi Hakkında Genel Bir Değerlendirme. International Journal of Social Science, 5(6): 434-461.
Üçok, C. (1944). Osmanlı Devletî Teşkilâtından Tımarlar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(4): 525-551.
Üçok, C. (1944). Osmanlı Devletî Teşkilâtında Tımarlar: Mali Bakımdan Tımarlar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1): 73-95.
Üçok, C., Mumcu, A., (1981). Türk Hukuk Tarihi. (İkinci Baskı). Ankara: Olgaç Matbaası.
Üçok, C., Mumcu, A., Bozkurt, G. (2014). Türk Hukuk Tarihi. (16. Bası). Ankara: Turhan Kitabevi.
Yazıcı, A. (2014) Arazî Kanunnâmesi (1274/1858) ve İntikal Kanunlarıyla İslam Miras Hukukunun Mukayesesi. EKEV Akademi Dergisi, 18(60): 449-470.
Yıldırım, M. (2001). Mecellenin Külli Kaideleri. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Zeydan, A. (2011). İslam Hukukuna Giriş. İstanbul: Kayıhan.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 EUROASIA JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES & HUMANITIES
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 